Ispod gornjeg sloja boje ikone „Sveti Teodor Tiron i Sveti Georgije“, naslikane pre više od tri stoleća, krije se bogata istorija i umetnički talenat nepoznatog autora. Ova ikona, koja je prvobitno naslikana za istoimenu crkvu u Irigu, predstavlja pionirski predmet koji je podvrgnut dubinskoj analizi. Ovaj eksperiment je započet pre skoro dvanaest godina i označio je značajan korak u razvoju analize umetničkih dela.
Tim istraživača, predvođenim prof. dr Oliverom Klisurić s PMF-a u Novom Sadu, obuhvata trinaest stručnjaka iz različitih oblasti. Njihov cilj je bio da otkriju skrivene slojeve, podcrteže i primitive obrazovanjem negovanih umetničkih tradicionalnih resursa. Korišćene su savremene tehnike kao što su ultraljubičasto i infracrveno oslikavanje, kompjuterizovana rendgenska tomografija, spektroskopske analize i elektronska mikroskopija. Ovim metodama istraživači su otkrili detalje koji su bili nevidljivi golim okom.
Ikona dimenzija 95,5 X 65 cm proizvedena je neposredno nakon Velike seobe Srba pod patrijarhom Arsenijem III Čarnojevićem. To je vreme kada se značajan deo srpskog naroda preselio u severne i zapadne krajeve pod vlašću Habzburške monarhije i Mletačke republike. Tokom tog perioda, uticaji tradicionalnog postvizantijskog stila i baroknih trendova centralnoevropske umetnosti se prepliću, stvarajući originalan umetnički izraz koji reflektuje slavnu prošlost srednjovekovne srpske države.
Na ikoni su prikazani svetitelji, Sveti Teodor Tiron i Sveti Georgije, zaštitnici vojnika i regruta. Njihova lica izražavaju tugu, ali i odlučnost, dok su njihova koplja podignuta u znak Božijeg vođstva. Istraživači su primetili da je platno zalepljeno za drvenu podlogu, prekriveno pripremnim slojem koji je ravnomerno ispucao. Pronađene su i urezane linije koje definišu glavne konture kompozicije, obeležavajući deo pripremnog crteža.
Eksperiment je započeo pre dvanaest godina kada je ikona izložena u Peruđi, gde su italijanski stručnjaci uradili preliminarnu dijagnostiku. U međuvremenu, stručnjaci iz Instituta za nuklearne nauke Vinča primenili su spektroskopske metode za utvrđivanje pigmenata. Detaljni koraci uključuju korišćenje kompjuterizovane tomografije koja je otkrila skrivene detalje, poput dva eksera u drvetu i „zakrpa“ na platnu, što će biti od značaja za rad konzervatora.
Uzorke su istraživači dostavili na elektronsku mikroskopiju, gde su utvrđene komponente podloge bojnih slojeva, uključujući kalcijum karbonat, kalcijum sulfat i ceruzit. CT skeniranje je trajalo samo 12 sekundi i otkrilo je sjajnu mešavinu tehnološke preciznosti i umetničke dubine.
Večeras, 19.00, u Galeriji Matice srpske održava se predavanje prof. dr Olivera Klisurić na temu „Anatomija slike“, koja će prezentovati rezultate istraživačkog poduhvata. Pored profesorske karijere, ona predaje i biofiziku i upravlja master programom na temu optičkih metoda u konzervaciji na Akademiji umetnosti. Njena naučna oblast obuhvata fiziku čvrstog stanja i hemijske materijale, a objavila je više od 80 radova.
Ova metoda analize ikona predstavlja značajan napredak u konzervaciji umetničkih dela, i kako ističe prof. Klisurić, prvi put je primenjena dvoenergetska kompjuterizovana tomografija za karakterizaciju pigmenta na ovoj ikoni. Njihov naučni rad, koji se odnosi na ovu inovativnu tehniku, prošao je recenziju i uskoro će biti objavljen u renomiranom časopisu „Journal of Cultural Heritage“, pružajući tako doprinos globalnoj naučnoj zajednici i oblasti kulturnog nasleđa.
