Astronaut NASA-e Don Petit nedavno je napravio fascinantan snimak retkog atmosferskog fenomena poznatog kao „prolazni svetlosni događaj“ (Transient Luminous Events – TLE), dok je bio na Međunarodnoj svemirskoj stanici (ISS). Ovaj fenomen se pojavio dok je ISS kružila iznad Južne Amerike, a Petit je imao jedinstvenu priliku da snimi ovakve svetlosne efekte iz pozicije koja je daleko iznad Zemljine atmosfere.
U video snimku koji je deliovao na društvenim mrežama, Petit prikazuje svetlucanje ovih „sprajtova“, sjajnih i šarenih bljeskova svetlosti koji se pojavljuju iznad grmljavinskih oluja. Sprajtovi su zapravo mitološka bića sa krilima insekta iz Zapadne Evrope i uprkos svom nazivu, u stvarnosti su atmosferske pojave koje se dešavaju na visini od oko 80 km iznad površine Zemlje.
Petit je opisao ovo iskustvo kao „nadir pogled na prolazne svetleće događaje“, pokazujući kako iz visine može posmatrati ove neobične fenomene direktno odozgo. Video snimak, koji traje 33 sekunde, usporen je od originalnog trajanja od svega šest sekundi, omogućavajući gledateljima da bolje sagledaju sve detalje. Na snimku se jasno vide razni oblici TLE, uključujući plave mlazove i druge spektakularne efekte.
Za posmatranje ovih fenomena, Petit je koristio sofisticiranu opremu koja se nalazi na ISS-u. Ovi bljeskovi svetlosti su pokazali da su TLE mnogo češte nego što se ranije mislilo, a video koji je snimljen iznad Amazonskog basena dodatno je potvrdio njihovu prisutnost u atmosferi.
Ovakvi snimci sa Međunarodne svemirske stanice nisu novost. Petitu prethodi astronaut Metju Dominik, koji je 2024. godine uhvatio snimak „crvenog sprajt“, još jednog retkog atmosferskog fenomena tokom grmljavinske oluje. Dominik je objašnjavao kako se sprajtovi javljaju u okviru intenzivnih grmljavinskih aktivnosti i putuju u stratosferu, za razliku od običnih munja koje se spuštaju prema površini.
Fenomeni kao što su sprajtovi se javljaju kao posledica električnih pražnjenja iz munja, koja se šire naviše u atmosferu, stvarajući eksplozije plazme. Prvi put su zabeleženi 1989. godine, a od tada su naučnici počeli ozbiljno proučavati njihovu prirodu i uzroke. Sprajtovi su zapravo akronim za „stratosferske perturbacije koje su rezultat intenzivne elektrifikacije grmljavine“.
Proučavanje ovakvih fenomena nije samo zanimljivo za astronomiju, već može pomoći naučnicima da bolje razumeju električne procese u atmosferi i kako oni utiču na klimatske promene. Štaviše, ovi događaji mogu imati uticaj na komunikacione sisteme i satelite zbog svoje visoke elektrovodljivosti.
Uprkos činjenici da su TLE relativno novo polje proučavanja, video snimci koje prave astronauti kao što su Petit i Dominik pružaju dragocene uvide u dinamiku i složenost atmosferskih pojava. Dok je njihovo postojanje i dalje predmet istraživanja, ovakvi snimci pružaju neprocenjivu vrednost kako za naučnike, tako i za širu javnost, koja može videti neizmjernu lepotu prirode iz perspektive koju retko imamo priliku doživeti.
Petitov snimak jasno ukazuje na to kako savremena tehnologija omogućava ne samo istraživanje svemira, već i produbljivanje našeg razumevanja Zemljine atmosfere i njenih složenih fenomena. U svetu gde su informacije sve dostupnije, takvi snimci služe kao most između nauke i javnosti, inspirišući generacije da se bave istraživanjem i razumevanjem prirodnog sveta oko nas.
