Pozorište je uvek igralo ključnu ulogu u očuvanju narodnog jezika i promicanju kolektivne svesti, ponosa i vrlina. Kroz istoriju, ono je postalo simbol kulturnog identiteta i snage naroda, a otvorilo je vrata za razvoj civilizacije i samostalnosti. Ova misao se posebno reflektuje u rečima Jovana Đorđevića, prvog upravnika Narodnog pozorišta u Beogradu, koji je naglasio značaj pozorišta kao obrasca dobrote, lepote i uzvišenosti.
Izložba „Rodonačelnici pozorišnog života kod Srba“ koju je priredio dr Milovan Zdravković, predstavlja obimno istraživanje i uvid u prvi period srpskog pozorišta, ističući trideset petoro ključnih ličnosti koje su oblikovale pozorišni svet u Srbiji. Ovi pioniri, među kojima su glumci, pisci i režiseri, posvetili su svoje živote razvoju pozorišne umetnosti, nakon što su se upoznali sa evropskim teatra i doveli novine u srpsko pozorište.
Zdravković, koji se bavi pozorišnom produkcijom i istorijom, ističe da je istraživanje uticaja pozorišta na kulturu naroda često zanemareno. Mnogi pozorišnici koji su rođeni u Vojvodini tokom 18. i 19. veka, oblikovali su kulturni pejsaž Srbije, pomažući u njenom oslobođenju od osmanske vlasti. Mnogi su odlazili u inostranstvo da se usavršavaju i vraćali se kako bi doprinosili razvoju pozorišta u svojoj domovini.
Zdravković naglašava važnost ličnosti kao što su Miloš Obrenović koji je uvideo značaj pozorišta za nacionalno okupljanje. Njegova odluka da pozove građane poput Dimitrija Davidovića i Josifa Šlezingera da osnuju pozorište prema evropskim uzorima, rezultirala je stvaranjem Knjaževsko-srpskog teatra 1835. u Kragujevcu. Ova instuticija postavila je temelje za dalji razvoj pozorišne umetnosti u zemlji.
Među pomenutim pionirima su i Joakim Vujić, prvi upravnik kragujevačkog teatra, i Jovan Sterija Popović, čija su dela ostavila neizbrisiv trag u srpskoj drami. Takođe, Zdravković ističe doprinos Laze Kostića, Koste Trifkovića, pa i Jovana Jovanovića Zmaja, poznatog pesnika koji je bio ključna figura u formiranju Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu i dramaturg Narodnog pozorišta u Beogradu.
Posebno je zanimljiv Zmajov doprinos uvođenju „duplih“ glumačkih podela i fokusiranju na strani repertoar, što je dodatno obogatilo pozorišnu scenu. Zdravković ukazuje na nedovoljno prepoznate ličnosti kao što je Josif Šlezinger, koji je bio ključan u osnivanju prvog pozorišnog i vojnog orkestra u Kragujevcu. Njegov rad na pozorišnim predstavama i orkestrima ostavio je dubok uticaj na razvoj srpskog pozorišta.
Izložba dr Milovana Zdravkovića već je bila postavljena u nekoliko gradova, uključujući Kraljevo, Užice i Prokuplje, a planirana su dalja putovanja u Zaječar, Vranje i Beograd. Dr Zdravković je takođe autor pet knjiga o pozorišnoj istoriji, koje obuhvataju značajne teme poput „Pozorišnog života Zemuna u XIX veku“ i „Rečnika osnovnih pozorišnih pojmova“.
Ova izložba i istraživanja predstavljaju važan doprinos razumevanju i valorizaciji pozorištа kao esencijalnog dela kulturnog nasleđa srpskog naroda. Oni pozivaju na dublje razmatranje kako su pojedinci i njihovi doprinosi oblikovali kulturni identitet i kako pozorište nastavlja kombinovati tradiciju i inovaciju u svom razvoju. Pozorište ostaje ključni deo identiteta i kulturne svesti naroda, podsećajući nas na snagu umetnosti u oblikovanju društvenih promena.
