Krajem januara 2023. godine, iznenada se pogodilo idilična grčka ostrva Santorini, Amorgos i Anafi sa intenzivnim seizmičkim aktivnostima. Ova egejska ostrva su zabeležila više od 28.000 zemljotresa, a nekoliko njih bilo je jačine preko 5 stepeni po Rihteru. Lokalno stanovništvo na Santoriniju započelo je s postavljanjem pitanja o mogućnosti vulkanske erupcije. Nakon otprilike mesec dana, seizmička kriza se završila bez težih posledica, pružajući olakšanje svima.
Uprkos alarmantnim događanjima, naučnici su, uz pomoć modernih seizmičkih instrumenata i veštačke inteligencije, otkrili uzrok ovog fenomena. List magme izdubine zemlje je ubrzano uzletao, pokrećući ovu seizmičku seriju, što je opisano u analizi objavljenoj u časopisu Nature. Utvrđeno je da postoji iznenađujuća veza između Santorinija i podvodnog vulkana Kolumbo, što je dodatno zaintrigiralo istraživače.
Dok su podaci istraživačkog tima još uvek u ranoj fazi analize, otkriveno je da naučnici sada mogu pratiti kretanje magme ispod ovog regiona, što će im omogućiti preciznije prognoze o budućim erupcijama. Ova oblast Egejskog mora ima dugogodišnju vulkansku istoriju, a Santorini je posebno poznat po svojoj eksplozivnoj prošlosti.
U 1560. godini pre nove ere, erupcija Santorinija bila je značajna, doprinoseći padu jedne civilizacije. Kolumbo je poznat po svojoj nestabilnosti, a erupcija 1650. godine izazvala je velike cunamije i smrtonosne oblake otrovnog gasa. Oba vulkana ostaju aktivni, a kada su zemljotresi pogodili Santorini, to je izazvalo velike brige među njegovim 15.000 stanovnika.
Dok su se mnogi stanovnici evakuisali, naučnici su pokušavali da utvrde uzroke. Čudno je bilo to što su potresi brzo prelazili od Santorinija ka otvorenom moru, što ih je dovelo do bliske oblasti raseda, umesto da se dešavaju ispod vulkana. Marius Isken, jedan od naučnika, naglašava da je bilo mnogo neizvesnosti i da se nije znalo da li je uzrok magmatski ili tektonski.
Uz već postojeće merenja, projekat MULTI-MAREX pružio je hitne informacije o seizmičkoj aktivnosti. Postavljeni su podvodni senzori unutar kratera Kolumba kako bi se detektovali seizmički signali. Korišćeni su sateliti sa radarom koji prate promene oblika površine, kao i GPS stanice na kopnu. Programi veštačke inteligencije su na osnovu decenijama prikupljanih podataka identifikovali najslabije zemljotrese i njihovo mesto porekla.
Zatim je otkriveno da se kotao Santorinija blago podigao između jula 2024. i januara 2025. godine, istovremeno curivši ugljen-dioksid i vodonik. U narednim nedeljama, rojevi zemljotresa počeli su da se pojavljuju i u području ispod Kolumba. Potresi su prvo nastali na dubini od 17 kilometara, a potom se povećali na samo tri kilometra.
Jedan od ključnih faktora bio je u tome što je magma probila krhke stene, uzrokujući lančanu reakciju koja je izazvala jače podrhtavanje. Pored toga, kako je rastao nasip, drugi hermetični rezervoar ispod Santorinija i Kolumba se smanjivao, dovodeći do smirivanja vulkana.
Na kraju je otkriveno da podaci ukazuju da, iako se zamah nasipa smanjio, to daje mogućnost za buduće eksplozivne aktivnosti. Međutim, srećom, većina nasipa obično ne izaziva erupcije, a tako je bilo i ovoga puta.
Naučnici se nadaju da će dodatna istraživanja omogućiti bolje razumevanje ovih interakcija između vulkana. Izrada preciznih karata ovog „cevovoda“ pomoći će u realnom praćenju opasnosti od magme i upozoriti lokalno stanovništvo. Dok nije utvrđena direktna veza između plitkih rezervi magme koja uzrokuje erupcije, novi podaci su otkrili dublje slojeve i veze između vulkanskih sistema, što može imati značajne posledice na buduće istraživačke napore.
