Međunarodni tim astronoma nedavno je otkrio brzi radio bljesak (FRB) koji je putovao više od 11 milijardi godina pre nego što je stigao do Zemlje. Ova pojava, nazvana FRB 20240304B, detektovana je 4. marta 2024. godine korišćenjem južnoafričkog radio teleskopa MeerKAT. Udaljenost ovog bljeska iznosi 2.148 +/- 0.001 redshift-a, što se odnosi na promenu boje svetlosti dok se objekat udaljava od posmatrača, poznatu kao Doplerov efekat. Ova udaljenost sugeriše da je bljesak nastao otprilike tri milijarde godina nakon Velikog praska.
Pronalazak izvora ovog signala zahtevao je saradnju više opservatorija. Iako su prvobitni pokušaji lociranja matične galaksije FRB-a pomoću zemaljskih teleskopa i arhivskih podataka bili neuspešni, dalja posmatranja uz pomoć NIRCam i NIRSpec instrumenata na svemirskom teleskopu Džejms Veb (JWST) omogućila su identifikaciju matične galaksije i određivanje njenog spektralnog crvenog pomaka. Ova otkrića su značajno pomerila granice poznatog znanja o ovim neobičnim fenomenima.
FRB 20240304B je prošao kroz svemir sa disperzijom od približno 2.330 parseka po kubnom centimetru, što ukazuje na izuzetno udaljeno poreklo. Ova mera pomaže u razumevanju koliko su radio signali bili rastegnuti i odloženi slobodnim elektronima u svemiru, kako bi se dobio neki oblik „otpisa“ o ogromnim udaljenostima koje je signal prešao. Otkriće ovog FRB-a udvostručuje domet lokalizovanih FRB-ova, omogućavajući proučavanje jonizovanih bariona kroz oko 80% istorije svemira.
Prethodne detekcije FRB-ova dosezale su samo do polovine kosmičke starosti; međutim, otkriće FRB 20240304B pomaže u istraživanju perioda kada je svemir bio mlad. Matična galaksija ovog FRB-a je niskomasivna, zbijena i formira zvezde, što sugeriše vezu između FRB-ova i mladih magnetara. Ove visoko magnetizovane neutronske zvezde mogle bi da budu uzrok pojave ovih brzih radio bljeskova, umesto procesa koji zahtevaju milijarde godina za razvoj.
Otkriće takođe otkriva složene strukture magnetnih polja u svemiru. Radio talasi su tokom putovanja ka Zemlji prolazili kroz različite strukture, od kojih je svaka ostavila svoj trag na signalu. Ova posmatranja potvrđuju aktivnost FRB-ova tokom najintenzivnijeg formiranja zvezda u svemiru, što je poznato kao „kosmičko podne“. Ovo vreme karakteriše intenzivna aktivnost formiranja galaksija, što dodatno osvetljava razumevanje evolucije svemira.
Kako sledeća generacija teleskopa bude stavljena u funkciju, otkrića poput FRB 20240304B ukazuju na uzbudljivu budućnost u kojoj će ovi prolazni signali postati vesnici iz daleke prošlosti svemira. Takva otkrića će znatno pomoći u razumevanju procesa koji su oblikovali svemir tokom njegove rane, haotične mladosti, sve do strukturiranog kosmosa kakvog danas poznajemo.
Značaj ovog otkrića leži ne samo u daljinama koje obuhvata, već i u novim mogućnostima koje pruža astronomima za istraživanje. Ovakva posmatranja će omogućiti dublje razumevanje galaktičkih struktura i interakcija na globalnom nivou. U budućnosti, programi koji se fokusiraju na analizu FRB-ova i drugih sličnih fenomena mogli bi da otkriju nove aspekte evolucije svemira, pružajući uvid u načine na koje su galaksije formirane i razvijane.
U svetlu ovih otkrića, astronomi pozivaju na veće međunarodne saradnje i resurse za dalja istraživanja, kako bi što bolje iskoristili potencijal ovih izuzetnih pojava u kosmosu. Novi teleskopi i savremene tehnologije sigurno će doprineti našim saznanjima i otvoriti nova poglavlja u razumevanju svemira.
