Bitka na Bregalnici između srpskih snaga i bugarske vojske vodila se od 30. juna do 9. jula 1913. godine. Smatra se jednom od najkrvavijih obračuna u srpskoj istoriji. Posle Prvog balkanskog rata, srpski i bugarski dipomati se nisu mogli dogovoriti oko podele teritorija koje su osvojile od Osmanskog carstva.
Srbija je, po saveznom ugovoru, smatrala da se rešenje spora preda arbitražnom sudu Rusije. Ali Bugarska, pod uticajem vojničke partije, a podsticana Austrougarskom, nije htela da sačeka rešenje ruskog cara, već je 30. juna 1913., bez najave rata, izvršila prepad na srpsku i grčku vojsku i time započela rat, a u isto vreme i bitku na srpskom frontu.
Prostor na kome se odvijala bitka prostirao se od Carevog vrha na Osogovskoj planini, pa niz oba njegova grebena, koji su se spuštali na jug i jugozapad, obema stranama Zletovske reke do njenog ušća u Vardar. U bici su učestvovale 1. i 3. armija, 7 pešadijskih i 1. konjička divizija, svega oko 176.000 boraca sa srpske strane; sa bugarske strane 4 armija, makedonsko-jedrensko opolčenje, 4 divizije i 3 brigade, oko 130.000 boraca.
Bugarski plan za bitku bio je da koncentrisanim snagama 4. armije izvrše iznenadan prepad na srpsku vojsku, da povedu ofanzivan boj s ograničenim ciljem, u kojem da potuku srpsku vojsku na frontu od Vardara duž Bregalnice i Zletovske reke do Carevog vrha, i da zauzmu Ovčje Polje.
Srpski plan za bitku zasnivao se na ratnom planu, koji je predviđao strategijski doček bugarskog napada na bregalničkom frontu i po odbijanju ovoga, prelaz u nastupanje treće srpske armije u vezi sa Grcima. Gubici kod 1. i 3. srpske armije bili su oko 20.000 mrtvih i ranjenih, kod 4. bugarske armije oko 30.000 mrtvih, ranjenih i zarobljenih.
Najžešći boj je doživela Timočka divizija, koja je uspešno branila juriše dvaputa nadmoćnijih Bugara. Srbi su dobili materijalnu i moralnu pobedu, a zarobili su i veliki plen. Bugarski ratni plan potpuno je rastrojen i oni su bili prinuđeni da pređu u defanzivu. Posledice ove bitke bile su ulazak i Rumunije i Osmanskog carstva u rat protiv Bugarske i ubrzanje završetka rata.
Posle poraza smenjen je i vodeći bugarski general Mihail Savov, a nova vlada je sastavljena. Katastrofalne posledice bitke na Bregalnici su došle i na drugim frontovima. Kad su videli slom bugarske armije kod Bregalnice, Bugarsku su napale 13. jula Rumunija i Osmansko carstvo, što je Bugarskoj donelo velike gubitke čitavih pokrajina.
Spomen-kapela sa kosturnicom Kalenica kod Štipa podignuta je 1928. godine. Tu je bilo sahranjeno oko 6 hiljada poginulih srpskih vojnika. Tokom 1941. godine uništili su je bugarski fašisti. Na tom mestu je 2015. godine podignuta spomen-ploča.
Ukupno gledano, bitka na Bregalnici imala je veliki uticaj na istoriju Balkana i na njegove narode, postavši simbol hrabrosti i odlučnosti srpskih vojnika u odbrani svoje zemlje. Sveštenstvo je pozvalo građane da posete spomen-kapelu i oda počast palim junacima. Slava srpskim junacima koji su se hrabro borili na Bregalnici.
