Ovih dana završena je prva faza arheoloških istraživanja ostataka turskog kupatila – hamama iz 15. veka u Smederevskoj tvrđavi, koje je sagradio glavni rizničar blagajne sultana Bajazita II, Firuz aga. Arheolozi su otkrili nekoliko važnih dokaza o gradnji hamama, uključujući i kamen korišćen za izradu objekta koji potiče s porušene Blagoveštenske crkve, čija lokacija do danas ostaje nepoznata.
Ostaci ovog turskog kupatila, smešteni uz bedeme Tvrđave kraj Dunava, otkriveni su pre četiri decenije tokom delimičnih arheoloških iskopavanja, ali su dugo bili zaklonjeni travom i rastinjem. Iako su ranija istraživanja ukazivala na postojanje značajnog objekta, mnogi su bili iznenađeni veličinom hamama, koji se proteže na oko 700 kvadratnih metara.
Hamam, sagrađen između 1485. i 1490. godine, bio je jedan od najvažnijih objekata ovog tipa u Osmanskom carstvu. Do sredine 16. veka, predstavljao je izuzetno profitabilnu strukturu, a spadao je u pet najvećih hamama tog vremena. Nažalost, objekat je urušen 1867. godine, a dodatna oštećenja pretrpeo je prilikom savezničkih bombardovanja Smedereva 1944. godine, kada je direktno pogođen.
Direktor Regionalnog zavoda za zaštitu spomenika kulture Smederevo, arheolog Dejan Radovanović, istakao je kako se hamam sastojao od dva odvojena dela – jednog za muškarce i jednog za žene. Oba dela su obuhvatala svlačionice, parna kupatila, prostorije za masažu i kupatila. Podovi su bili od opeke, a ispod njih su se nalazile keramičke cevi koje su vodile čistu vodu sa izvora kod sela Petrijevo, kao i cevi za odvod otpadne vode u Dunav, koje su sada jasno vidljive.
Jedan od najzanimljivijih aspekata istraživanja jeste misteriozna lokacija Blagoveštenske crkve, koju je sagradio despot Đurađ Branković kao zadužbinu, a u koju su pohranjene mošti Svetog Luke. Prema rečima Radovanovića, moguće je da su dela ove crkve korišćena kod gradnje hamama. U prethodnim istraživanjima su pronađeni kameni blokovi sa očuvanim delovima fresaka, a sada su otkriveni i fragmenti sa karakteristikama moravske arhitekture, što potvruje da potiču sa ove verske građevine.
Na osnovu dosadašnjih saznanja, može se reći da je najočuvaniji deo hamama njegov ženski deo. Tokom iskopavanja pronađene su spatule za masažu, kao i tri srednjovekovna prstena, među kojima je bio i jedan fragment prstena od karneola, što je poludragi kamen. Ovi nalazi dodatno obogaćuju znanje o svakodnevnom životu i običajima ljudi koji su koristili ovu građevinu.
Istraživanja će se nastaviti, a arheolozi se nadaju da će otkriti još mnogo zanimljivih činjenica o ovom značajnom delu osmanske arhitekture i svakodnevnom životu u Smederevu u 15. veku. Očekuje se da će nova saznanja doprineti boljem razumevanju istorije ovog područja, kao i pružanju novih informacija o kulturi, običajima i arhitektonskim tehnikama tog doba.
Radovanović je najavio da će sledeće faze istraživanja uključivati detaljnije analize pronađenih materijala, kao i iskopavanja novih lokacija u blizini hamama. U isto vreme, stručnjaci će raditi na očuvanju postojeće strukture, kako bi se sprečilo dalje propadanje ovog značajnog kulturnog nasleđa. S obzirom na značaj ovog otkrića, očekuje se da će interesi stručne javnosti rasti, a takođe i turistički potencijal Smedereva kao mesta bogate istorije i tradicije.
Ova otkrića dodatno naglašavaju važnost arheoloških istraživanja u Srbiji, koja često donose nova saznanja i osvetljavaju delove istorije koji su decenijama ili vekovima bili zaboravljeni. S obzirom na bogatstvo kulturnog nasleđa u ovom regionu, arheolozi očekuju da će sledeći koraci u istraživanju doneti još slađa iznenađenja.
