Salman Ruždi, angloindijski romanopisac i esejista, više od tri decenije živi pod pretnjom smrti zbog fatve koju je izdao iranski verski lider Ruholah Homeini 1989. godine zbog njegovog romana „Satanski stihovi“. U intervjuu za britanski Ekonomist povodom svoje najnovije knjige „Jedanaesti sat“, Ruždi naglašava značaj humora u borbi protiv ugnjetavanja, smatrajući da humor donosi radost i može da bude moćno oružje protiv represije.
On kritikuje odsustvo smisla za humor kod zatvorenih umova, ističući da je vrlo malo duhovitih diktatora. Ruždi napominje da humor često iritira moćnike i društvene strukture, što je vidljivo u današnjem američkom kontekstu gde su komičari pod sve većim pritiscima. On izražava frustraciju zbog toga što su mnogi zaboravili humor u njegovim delima, smatrajući da je to zbog negativnog fokusa na fatvu koju je primio. „Budući da napad na „Satanske stihove“ nije bio smešan, pretpostavilo se da ni knjiga ne može biti smešna“, objašnjava Ruždi.
Njegova nova knjiga sadrži satirične priče koje se bave raznim temama kao što su verski fanatizam, političke intrige i sama smrtnost. Ruždi se prisetio pokušaja atentata iz 2022. godine, kada je teško povređen – izgubio je desno oko i zadobio ozbiljne povrede lica. Tokom suđenja njegovom napadaču, Hadi Mataru, iznenadila ga je hladna zadovoljnost napadača koji je bio spreman da uništi svoj život kako bi ubio Ruždija, što ga dodatno provocira.
Osim ličnih trauma, Ruždi komentariše stanje slobode govora u savremenom svetu. On smatra da je sloboda govora u „lošem stanju“ i navodi primere straha koji vlada u Indiji te apsurdna ograničenja u američkom obrazovnom sistemu, gde se zabranjuju klasična dela poput „Haklberi Fina“. Pored tradicionalnih izvora pretnji, kao što su konzervativci i autoritarci, on ističe da ga naročito ljuti cenzura progresivaca. Ova cenzura, prema njegovim rečima, slabi argumente protiv ugnjetavanja.
Ruždi identifikuje sličnosti između savremenih religijskih kultova i političkih pokreta, poput MAGA pokreta, ukazujući da sledbenici obojice takmiče u izražavanju odanosti vođi i mržnji prema neprijateljima. Kao pisac, on se oseća odgovornim da ističe kada moćnici izvrću reči i skrivaju istinu.
Razmišlja o svojoj smrtnosti i strahovima koji dolaze s godinama, ali odbija da prihvati ideju starenja. S obzirom na pretnje koje je konstantno doživljavao, Ruždi je proveo značajan deo svog života u skrivanju, čak je deset godina bio pod zaštitom britanske vlade. Iako je fatva povučena 1998. godine, mnogi veruju da je ona i dalje na snazi zbog nepromenljivosti islamskih zakona.
Ruždi je dobitnik mnogih nagrada i priznanja. O trenutnim aktivnostima, tvrdi da se kao počasni profesor na Institutu za tehnologiju u Masačusetsu trudi da nastavi sa svojim radom i doprinosom književnosti. Njegovo književno nasleđe ostaje snažno, a godine borbe za slobodu govora ga čine simbolom otpora protiv represije kako u umetnosti, tako i u društvu u celini.
Kao jedan od najvažnijih glasova današnjice, Ruždi ne prestaje da se bori za svoje ideje i vrednosti, ne samo kroz svoje pisanje, već i kao javni intelektualac. Njegov uticaj se oseća širom sveta gde se i dalje vode borbe protiv cenzure i za zaštitu slobode govora.
