Medjunarodna svemirska stanica (MSS), fascinantni istraživački laboratorij u niskoj orbiti Zemlje, ovog novembra proslavlja 25 godina postojanja. Tokom četvrt veka, MSS je postala dom za više od 290 ljudi iz 26 zemalja, uključujući profesionalne astronome, svemirske turiste, pa čak i filmske reditelje. Prema podacima NASA-e, ova svemirska laboratorija bila je mesto za više od 4.000 eksperimenata koje su sproveli istraživači iz 110 zemalja.
Osim toga, MSS služi kao važno trenažno okruženje za misije u duboki svemir. Astronauti se pripremaju za „Artemis“ misije, planirajući povratak ljudi na Mesec po prvi put posle više od 50 godina, a u daljoj perspektivi i putovanje ka Marsu. U povodu četvrt veka ljudskog prisustva u svemiru, Euronews se podseća na bogatu istoriju Međunarodne svemirske stanice.
Ideja o MSS-u potekla je iz sna o životu u svemiru, koji datira još iz pedesetih godina prošlog veka, kada je američka vlada započela planove za izgradnju modularne orbitalne stanice. Tokom šezdesetih godina, i Sjedinjene Američke Države i Sovjetski Savez razvijali su sopstvene koncepte svemirskih stanica. Projekat MSS-a odobren je 1984. godine, kada je tadašnji predsednik Ronald Regan obezbedio budžet, a kasnije su se pridružili partneri iz Evrope, Kanade i Japana.
Krajem oktobra 2000. godine, troje astronauta iz Sjedinjenih Država i Rusije otputovalo je iz Kazahstana na prvu misiju te vrste u istoriji, kako bi proveli četiri meseca u orbiti, sastavljajući sisteme za životnu podršku i komunikaciju. Evropska svemirska agencija (ESA) pridružila se projektu 1988. godine, izgradivši ključne segmente stanice, uključujući laboratoriju Columbus.
MSS je svedočila mnogim važnim ljudskim trenucima. Jedan od prvih astronauta, Rus Jurij Maljenčenko, oženio je svoju verenicu dok je bio 380 kilometara iznad Zemlje. Godinu dana kasnije, američki astronaut Majk Fink doživeo je rođenje svoje ćerke iz svemira. Nažalost, bilo je i tragičnih trenutaka — američki astronauti su saznali za teške porodične tragedije tokom boravka na stanici.
Osim istraživačkih projekata, stanica je postala domaćin i turistima u svemiru; prvi je bio milijarder Denis Tito 2001. godine. MSS nastavlja da bude mesto za inovacije, s istraživačima koji razvijaju sisteme za održavanje života, što će biti ključno za buduće misije, uključujući komercijalne letove.
Tokom 25 godina, MSS je postala najveći objekat koji je čovečanstvo postavilo u orbitu, sa impresivnom zapreminom od 1.005 kubnih metara i masom od skoro 420.000 kilograma. Međutim, vreme MSS-a polako ističe. NASA, Roscosmos i partneri planiraju da je do 2030. godine bezbedno spuste na Zemlju, zamenjujući je komercijalnim platformama koje će nastaviti istraživanja u orbiti.
Prema planu, MSS će biti spuštena u nenaseljeni deo Tihog okeana uz pomoć specijalne misije. Izvršna agencija NASA je dogovorila saradnju sa SpaceX-om, potrošiće gotovo milijardu dolara na ovu operaciju. U isto vreme, ESA planira da nastavi svoje aktivnosti u orbiti kroz program Terrae Novae, šaljući robote na Mesec i Mars i sklapajući nove komercijalne ugovore za opremu.
MSS je ostavila značajan trag u istoriji svemirskih putovanja i naučnih istraživanja, sa stotinama eksperimenata i projekata koji su obogaćivali naše razumevanje života u svemiru. Ovaj jedinstveni projekt ne samo da je omogućio razvoj tehnologija neophodnih za buduće misije, već je i inspirisao nove generacije istraživača i sanjara kojima je svemir uvek predstavljao neistraženo prostranstvo. MSS će zauvek ostati simbol ljudske znatiželje i želje za otkrivanjem novih granica.
