Pre tačno 150 godina, Josif Pančić je na obroncima Tare otkrio vrstu četinara koja do tada nije bila poznata, a u njegovu čast ova retka vrsta bora nazvana je Pančićeva omorika. Tomica Mišljenović, biolog iz Botaničke bašte „Jevremovac“, objašnjava za Euronews Srbija da je ovo otkriće bilo jedno od najznačajnijih u botanici polovine 19. veka.
U vreme Pančićevog otkrića nije bilo uobičajeno pronalaziti nove vrste drveta u srednjoj Evropi. Iako njegovo otkriće nije odmah dobilo priznanje, s vremenom je postalo jasno da se radi o potpuno novoj vrsti, a ne o nekom varijetetu poznatih smrča. Mišljenović ističe da je Pančiću bilo potrebno nekoliko godina kako bi ubedio botaničke autoritete da je u pitanju nova vrsta.
Pretraga terena za novim vrstama tokom tog perioda bila je znatno teža nego danas, a botaničke ekspedicije su često trajale dugo. Pančić je prvi put čuo za neobičnu vrstu od lokalnog stanovništva 1855. godine, ali je nju mogao da uoči tek mnogo kasnije. Njegova potraga ličila je na detektivsku priču — tražio je od lokalnog stanovništva i učitelja da mu pošalju grančice četinara kako bi mogao da ih analizira. Na kraju je, 20 godina kasnije, uspeo da pronađe omoriku, opiše je i predstavi naučnoj javnosti.
Otkrio je ovu reliktnu vrstu u blizini sela Zaovine, u zaseoku Đurići. Pre ledenog doba, Pančićeva omorika je bila znatno šire rasprostranjena. Ova vrsta preživela je ledeno doba na ograničenom prostoru srednjeg toka reke Drine i u kanjonu reke Mileševke, a jedina mesta gde ona prirodno raste su Srbija i Bosna i Hercegovina, gde su njene populacije pod zaštitom. Najveći deo populacije nalazi se u Nacionalnom parku Tara.
Zanimljivo je da je Pančićeva omorika veoma tolerantna na aerozagađenje, te se često gaji u gradskim parkovima i pored saobraćajnica. U Finskoj se, na primer, drvoredi omorike često sade pored autoputeva. Osim toga, istražuje se na koji način različite supstance koje proizvodi ova vrsta mogu da se koriste za lečenje bolesti i u biotehnologiji.
Kako bi se obeležila ova značajna godišnjica, u Botaničkoj bašti „Jevremovac“ održava se posebna vođena koktel tura, uz autorske napitke, zalogaje i priče koje su inspirisale njihovo nastajanje. Mišljenović naglašava važnost obrazovanja i nauke, podsećajući na značaj velikana kao što je Josif Pančić, koji je bio prvi predsednik Srpske akademije nauka i rektor univerziteta u Beogradu.
Ove godine se obeležava ne samo Pančićevo otkriće, već i važnost naučne zajednice u širenju znanja i očuvanju prirode. Pančićeva omorika, kao nasleđe jednog od najpoznatijih srpskih prirodnjaka, podseća nas na bogatstvo biljnog sveta i važnost očuvanja biodiverziteta. U vreme kada se suočavamo s klimatskim promenama i raznim ekološkim izazovima, svaka vrsta koja je preživela kroz istoriju nosi sa sobom vrednosti koje treba očuvati.
Ovaj jubilej predstavlja priliku ne samo za slavlje Pančićevog otkrića, već i za jačanje svesti o važnosti prirode i biološke raznovrsnosti. Edukacija javnosti o značaju biljaka kao što je Pančićeva omorika može pozitvno uticati na očuvanje prirodnih resursa i promovirati održivost za buduće generacije.
